هند معجونی از زبان ها و فرهنگ های گوناگون است. در هر گوشة از آن مردم به زبان و گویش خاص خود صحبت می کنند. در قانون اساسی هند ۲۲ زبان رسمی معرفی گردیده است. در این میان دو زبان هندی و انگلیسی نیز برای مردم هند جنبه عمومی دارد. اما تنها نزدیک به دو قرن پیش فارسی، زبان رسمی آنها بود. گسترش زبان فارسی در هند را باید مدیون قدرت پادشاهان گورکانی دانست، چراکه آنان زحمت زیادی برای ترویج این زبان به کار بستند. 

با جلوس شاهنشاه جلال الدین محمد اکبر، فصل جدیدی در تاریخ هند شروع می گردد. اکبر شاه در آغاز حکومت خود، این ضرورت سیاسی را درک کرده بود که بایستی قلوب هندوها را جلب نماید و به خوبی دریافته بود که برای یک پادشاه لازم است که غیر از اقلیت حاکمه، درباره اکثریت بزرگ مملکت، بیش از پیش توجه شود و فکر می کرد که استحکام تخت و تاج بر اتحاد میان هندو ها و مسلمانان متکی می باشد. بنا بر این تصمیم گرفت که ساختار مملکت هند را از اساس محکم بنا کند. او تصمیم گرفت که زبان فارسی را در میان هندو ها ترویج دهد و در همین راستا اصول ثلثه که خط مشی او در امر آموزش بود را انجام داد. اکبر شاه تحصیل را عمومی کرد و آموزش زبان فارسی را به نحوه شایسته ای وسعت داد و به هندوها بسیار توجه کرد و قوانینی همچون لغو مالیات از معابد، حذف جزیه را به اجرا گذاشت و آنان را به همراه مسلمانان در امور عالیه حکومتش انتصاب کرد. باید گفت که علما و فضلا هندو هیچ زمان از انعام و اکرام محروم نگردیدند. تحت چنین حکومتی فیاض و قدر دانی، علوم و فنون ارتقاء قابل ملاحظه ای پیدا می کنند. زمامداری اکبر شاه عصر پیشرفت و ترقی زبان و ادبیات فارسی بود و کتب تاریخی عالیه در این عصر

ترتیب یافتند و کتب دیگر به زبان فارسی برگردان شدند و خلاصه اینکه از هر گونه تالیفاتی جمع آوری گردید.

اکبر در ترویج آموزش عمومی پیشرو محسوب می گردد. شاهکار سلطنتش همین است که در عهد وی مدارس عمومی رایج شد. در مدارس علوم بسیاری به همراه آزادی مذهب تدریس می گردید. او با اقداماتش هندوان را متقاعد کرد که وی تمایل شدید به مذهب و سنت و رسوم و تمدنشان دارد. این تمایل با منفعت به عموم مردم نتایج عمده به بار می آورد. این خط مشی اکبر نیروهای ذهنی اقوام عقب مانده که مدتها طولانی خوابیده بودند تحریک کرد و در هر روستا و شهری یک بیداری خاص و یک زندگی نوین به بار آورد. در این عصر محیط آرامش و صلح حکمفرما شد و این مهم یکی از عواملی مهم و بسزا در شکوفایی گسترش علوم در میان جامعه فقیر هند بشمار می آمد.

فرمان راج تو درمل

راج تودرمل فردی بود که در لاهرپور متولد شد و در ۱۸ سالگی به دربار اکبر راه پیدا کرد و در ۲۲ سالگی به عنوان مشاور در دربار کار می کرد. در ۲۷ سالگی به مشاور عالی اکبر منصوب شد و در سن ۹۹۸ هجری وفات یافت. او به زبان فارسی کامل آشنا و دارای آثاری متعددی است و خطاطی چیره دست بود و خط بسیار زیبایی داشت و به همین خاطر اکبر شاه او را در دربار خود پذیرفت.

در سال ۹۹۰ هجری فرمانی توسط شخص "راج تو درمل" صادر می گردد که شامل چندین بخش می باشد. در یکی از بخش ها به صراحت اعلام می گردد که در تمامی سرزمین هند زبان فارسی بایستی به عنوان زبان رسمی و اداری به کار گرفته شود. تا قبل از این فرمان تمامی کارها با زبان هندی انجام می گرفت. این فرمان به خاطر آنکه به مفاد هندوان صدمه می زد خالی از نارحتی نبود اما از طرفی هیچ گوشه و کنار تظاهر شدیدی رخ نداد و پیداست که هندوان نیز برای تغییرات اوضاع آماده بودند. برای آن نیز چندین دلیل می شود عنوان کرد:

۱. از خط مشی معتدل اکبر در برخورد با جوامع گوناگون و بالخصوص هندوا آنان را متقاعد کرد که آنرا بپذیرند.

۲.  وضع اقتصادی موجود و برای احراز شغلی مناسب هندوها را مجبور ساخت که فارسی را یاد بگیرند. پس از اجرای این فرمان آنها درک کردند تا هنگامی که زبان سلطنتی کشور را فرا نگیرند نمی توانند شغل خوبی برای خود بدست آورند.

راجا تودرمل نیز درک نموده بود که بدون آشنای به زبان فارسی هم مسلکان او نمی توانند بطور درست در امور مملکت سهیم شوند. به همین خاطر پس از اجرا و تصویب آن، هندوان به فارسی تمایل کامل نشان دادند و تا اواخر قرن هیجدهم میلادی آنان در زبان فارسی همپایه هموطنان خود یعنی مسلمانان گردیدند. در عصر اکبر هنرهای بسیاری، منجمله موسیقی، خطاطی بسیار رشد کرد. مسلمانان از زمان بسیار قدیم در زمینه خطاطی فعالیت های گسترده ای داشتند. قبل از اختراع چاپخانه این فن تنها وسیله ترویج و نشر کتب بود. اکبر شاه نیز به خطاطی توجه زیادی مبذول می داشت و در ایجاد انواع و اقسام خط تمایل فوق العاده ای نشان داد، چون این فن را برای  دانستن زبان فارسی می خواست. بنابر این تا وقتی که فارسی در میان هندوان رواج نیافت خطاطان معدودی از هندو دیده می شوند.

اکبر شاه در امر ترجمه متون کهن به زبان فارسی بسیار علاقه مند بود و در عصر او مجموعه رامایانا (حماسی هندوها) و کتب دیگر از زبان مقدس سانسکریت به زبان فارسی ترجمه شد. عصر اکبر نقطه طلای و مهم برای ارتقاء زبان فارسی باید دانست. پس از او پادشاهان دیگر نیز به زبان فارسی اهمیت می دادند تا اینکه استعمارگران در قالب کمپانی هند شرقی وارد هند شدند.

سال ۱۳۹۶